CÒN DUYÊN...

Cuối tuần. Loanh quanh vài nhà sách, tôi cũng kiếm được mấy CDs Quan họ (Những CDs này từng có hồi ở Hà Nội nhưng đã không mang vào SG dù có người gợi ý mang đi khi rời xa miền Bắc). Sau hai năm quen dần với giọng nói, không gian miền Nam, và cùng những ngày vùi đầu với ngoại ngữ, đĩa Quan họ tự dưng làm tôi giật mình. Nghe một lần. Nghe nhiều lần. Nghe trước khi đi ngủ. Nghe giữa giờ trưa. Vẫn thế thôi, lời hát đã quen, giai điệu đã thuộc, mà sao như thể lâu lắm rồi mình ngủ, nay được đánh thức...

Một không gian miền Bắc trải dài trước mặt. Tường gạch đỏ chỗ lồi chỗ lõm trơ ra. Mái ngói nâu không đồng đều nghiêng nghiêng dốc thời gian. Và những cánh áo nâu cũ kỹ của những cụ bà áo nâu, khăn mỏ quạ. Tôi biết, những hình ảnh này đang mất đi. Những cánh áo sẽ theo các cụ về đất hết trong tương lai gần. Những tường gạch, mái ngói nâu sẽ thay bằng đủ thứ tường, ngói khác theo kiểu kiến trúc mà chắc hẳn sẽ không ai biết đó là kiểu gì...Tôi thấy nhói trong tim mình một cơn như tay ai đó bóp nhẹ mà buốt. Hình như ai đó đang lấy đi của mình một cái gì đó mà mình không đủ sức níu giữ...

Dù chỉ là "đất ở" thôi, nhưng không gian đó từ bao giờ đã thuộc về mình đúng nghĩa từ "sở hữu". Cái không gian mà người bạn tri âm hiểu được mình rất cần từ ánh mắt, nên mỗi chuyến đi dã ngoại cậu thường rủ mình tới đó. Quan họ ra đời từ đó và sống ở đó. Đình chùa miếu mạo quần tụ lại cũng từ nó. Làn khói hương cũng tạo cảm giác linh thiêng hơn từ đó. Giọt mưa xuân cũng đầy sức sống hơn từ đó. Đến cả lối đi, thơ hơn cũng từ đó...

Có ai nghĩ đến việc làm một điều gì đó cho không gian văn hóa Kinh Bắc không nhỉ? Mà rằng nghĩ cũng chỉ để mà nghĩ thôi, mất còn là lẽ tự nhiên, nhưng mất sớm hay mất muộn lại do ý thức con người. Không gian văn hóa cũng có sự đấu tranh sinh tồn của nó. Nhiều khi, chết đi để mãi giữ một hình hài đẹp cho hậu thế hoài cổ, hơn là tồn tại với một hình hài què quặt và vụng về...

Một người bạn Mỹ nghe đĩa Quan họ, bắt tôi lý giải từng chữ. Cậu ta ngạc nhiên về những ca từ lạ nhưng lại đắm mê giai điệu. Khi cậu xem DVD, cậu mới ngạc nhiên thốt lên: "Một không gian mê hoặc". Cậu bắt bằng mọi giá phải đưa cậu mục sở thị trong mùa Xuân tới...Tôi biết, rồi tôi sẽ phải giải thích với cậu nhiều về những thứ sẽ khác với cậu tưởng tượng, và khác với những gì tưởng như yên bề trong tâm thức của tôi...

Như thể còn ở đó những buổi trưa mùa hạ ngồi góc chùa nghe vẳng quan họ qua radio. Như thể còn ở đó những mùa Xuân xem quan họ còn duyên.

Bây giờ, thấy liền anh liền chị "hàng thật" cứ khoe duyên nhiều nhưng thấy chẳng mấy còn duyên nữa. Vì đơn gian không gian sống của cái duyên ấy đang từ từ trôi như sóng...

Tôi cũng thấy lòng mình là sóng, dù sóng nhẹ...